Dzisiaj postaramy się przybliżyć odrobinę historii obronności murów i zabudowań na Zamku Wawelskim. Wawel pierwotnie otoczony był mokradłami i licznymi odnogami Wisły – naturalnie tworzyło to warunki obronne. Według badań historycznych najstarsze z fortyfikacji drewniano-ziemnych zachowały się zaledwie szczątkowo w warstwach archeologicznych.
Datowanie ich jest dyskusyjne, zapewne fortyfikacje tego typu istniały już w czasach Wiślan, jednak te zachowane przypisujemy okresowi wczesnopiastowskiemu.
Co do murowanych obiektów, zarówno mieszkalnych, jak i obronnych, wznoszonych przed schyłkiem XIII wieku, zachowały się one fragmentarycznie i stanowią pozostałości palatium romańskiego, reliktem uznać należy też pozostałości wieży obronno-mieszkalnej romańskiej oraz mury palatium, wczesnogotyckie wraz z wieżą “Łokietkową”.
Wieże, Baszty i Mury Obronne Wawelu
Wspomniana romańska wieża obronno-mieszkalna, należy do najstarszych murowanych obiektów obronnych w naszym kraju i datowana jest na pierwszą połowę XII wieku.
Murowany obwód obronny w stylu gotyckim, wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku, rozbudowywany do drugiej połowy XV wieku, mimo, że utracił na przestrzeni lat wiele elementów, wyraźnie jest widoczny w zabudowie Wzgórza Wawelskiego.
Historycy przyjmują, że początkowo wzniesiono mury otaczające zamek wyższy, czyli rezydencję we wschodniej części Wzgórza Wawelskiego, następnie mury wokoło zamku niższego. Mury obwodowe zamku wyższego, kamienne, zachowane do zróżnicowanej wysokości, możemy ujrzeć w sieni wjazdowej Zamku Wawelskiego, jak również na Dziedzińcu (w elewacji skrzydła zachodniego) oraz wewnątrz budynku nr 5 i w zwiedzając wystawę „Wawel Zaginiony”, a także przy elewacji wschodniej Zamku.
Gotycki obwód obronny do dziś wyróżniają trzy baszty: Lubranka (Baszta Senatorska), Baszta Sandomierska oraz Baszta Złodziejska. Baszta Złodziejska powstała w XIV wieku. Natomiast Lubranka (zwana później Basztą Senatorską) i baszta Sandomierska dobudowane zostały za panowania Kazimierza Jagiellończyka, około połowy XV wieku. Są to unikatowe przykłady tak zwanych baszt ogniowych, czyli baszt przystosowanych do użycia broni palnej.
Obwód gotycki był podstawą obronności Wzgórza Wawelskiego do końca XVIII wieku.
Wawel był pierwszym obiektem w Krakowie, ufortyfikowanym przez Austriaków. Armia austriacka zajęła Zamek Wawelski podczas zamieszek na tle Wiosny Ludów w 1846. Oficjalną decyzją Franciszka Józefa o budowie Twierdzy Kraków 12 kwietnia 1850, na terenie Wzgórza Wawelskiego zaczęto wznosić fortyfikacje. Powstały basteje-kaponiery, które miały na celu wspieranie kleszczy: od strony ulicy Straszewskiego oraz pod Kurzą Stopką. Ta druga zachowała się w niemal niezmienionym kształcie. Stare kleszczowe wzmocnienia wybudowane przez Augusta Mocnego podwyższono i zakończono murem z krenelażem. Sąsiadujący, wschodni odcinek obwodu oraz odcinek strony południowej zachowały formę z połowy XIX wieku. Pozostałe częsci murów obwodowych przekształcono w trakcie prac konserwatorskich w XX wieku.
Baszta Sandomierska
Baszta Sandomierska – to jedna z trzech istniejących baszt na Wzgórzu Wawelskim, położona jest na jego południowo-zachodnim skraju. Obok Baszty Sandomierskiej ciągnie się wzdłuż zieleńca szeroki pas kamiennych murów obronnych, dobudowanych w okresie powojennym na fundamentach z początku XIV wieku. Znajduje się tam ujście kanału, którym konfederaci barscy dostali się na Wawel w 1772 roku.
Baszta Senatorska
Baszta Senatorska, zwana także Lubranką jest najwyższą z trzech w pełni zachowanych baszt na Wawelu. Niedługo po wybudowaniu Baszty, podjęto decyzję o podwyższeniu jej, nakrywając ją wysokim stromym dachem. W 1534 roku połączono wieżę z południowym skrzydłem Zamku Królewskiego i przebudowano dolne kondygnacje, między innymi z przeznaczeniem na komnatę dla „młodego króla”, czyli dla Zygmunta Augusta.
Baszta Złodziejska
Baszta Złodziejska położona jest w zachodniej części wzgórza. Wzniesiona w XIV wieku w linii gotyckiego muru obronnego. W XVI wieku wieża „kędy złoczyńcę sadzają” była wiele razy niszczona przez pożary i kilkakrotnie odnawiana. W 1853 roku została przebudowana przez Austriaków, którzy wzbogacili ją w nadbudowę na szczycie – ceglany krenelaż.
W podziemnej części Baszty Złodziejskiej zachował się loch więzienny.
Zapraszamy do nas po więcej ciekawostek związanych z naszym ulubionym wzgórzem w Krakowie – Wzgórzem Wawelskim. Zamek Wawelski ma bardzo wiele do zaoferowania, a często my sami, będąc tuż obok, nie znamy jego historii.
